Węgorzewo – Encyklopedia Warmii i Mazur (2024)

To jest wersja zweryfikowana, która została zaakceptowana 23 kwi 2024.

Precyzja: przejrzana

Węgorzewo
Herb Węgorzewa
Rodzaj miejscowości	miasto
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Węgorzewo
Liczba ludności (2011)	11 660
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	11-600 do 11-601
Tablice rejestracyjne	NWE
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Węgorzewo
Położenie na mapie Polski Węgorzewo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Węgorzewo (Węgobork, niem. Angerburg, lit. Ungura) – miasto położone w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie węgorzewskim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Węgorzewo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa suwalskiego, a w latach 1999–2001 wchodziło w skład powiatu giżyckiego. Od 1 stycznia 2002 roku miasto powiatowe. W 2011 roku liczyło 11 660 mieszkańców. W Wyborach Samorządowych 2018 i 2024 mandat burmistrza uzyskał Krzysztof Kołaszewski.^[1]

Położenie

Miasto położone jest w północnej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, na Pojezierzu Giżycko–Węgorzewskim, nad Węgorapą (Angerapp), która swą nazwę zawdzięcza dużej ilości wyławianych z niej węgorzy. Miasto położone w odległości 2 km od jeziora Mamry.

Dzieje miejscowości

Miejscowość powstała na terenie dawnego grodu pogańskiego Angetete. W 1335 roku Krzyżacy zbudowali u ujścia Węgorapy do jeziora Mamry drewniany zamek zwany Angerburg (w wolnym tłumaczeniu: zamek nad krętą rzeką). Został on spalony w 1365 roku w czasie najazdu Litwinów. Nowy zamek wzniesiono w tym samym miejscu w roku 1398. W XV wieku niedaleko zamku powstała osada nazywana początkowo Gieratową Wolą (Gerothwohl), potem Nową Wsią. To właśnie Nowa Wieś rozwinęła się później w miasto. Próba lokacji Węgorzewa w roku 1412 nie powiodła się. W 1469 roku Zakon oddał zamek w zastaw za długi z tytułu niezapłaconego żołdu braciom Hansowi i Anzelmowi Tettauom. Dziesięć lat później biskup warmiński Łukasz Watzenrode wydał pozwolenie na wybudowanie w osadzie kaplicy. W 1510 roku w dokumentach wymieniana jest już osada Gerothwohl, której przywilej lokacyjny wydano ostatecznie w roku 1514. Od 1525 roku węgorzewski zamek stał się siedzibą starostów książęcych. 4 kwietnia 1571 miejscowość (pojawia się już nazwa Angerburg) uzyskała prawa miejskie nadane przez księcia Albrechta Fryderyka Hohenzollerna. Mazurzy spolszczyli szybko nazwę Angerburg na Węgobork. W chwili otrzymania praw miejskich przyszłe Węgorzewo liczyło ok. 200–300 mieszkańców.

Z chwilą otrzymania praw miejskich działająca do tej pory szkoła w Węgorzewie została przekształcona w tzw. szkołę łacińską, której ukończenie uprawniało do podjęcia studiów uniwersyteckich. Pierwszym rektorem był Michał Danowski zwany Danoviusem. Wiek XVIII to czas rozkwitu szkoły. W 1656 i 1657 roku miasto zostało doszczętnie zniszczone w czasie najazdu Tatarów. Kolejny pożar w 1707 roku również poczynił znaczne szkody. Po zniszczeniach miasto rozwijało się wskutek napływu polskich osadników z Mazowsza. W 1694 roku zamieszkiwało Węgorzewo 2 567 Polaków i 426 Niemców. Kolejna klęskę miasto przeżyło w latach 1709–1710 w czasie epidemii dżumy. W 1730 roku wprowadzono oświetlenie ulic latarniami. W 1734 roku na węgorzewskim zamku gościł król Stanisław Leszczyński, który zmuszony został do ucieczki z kraju po wyniesieniu na tron Augusta III Sasa. Około roku 1795 miasto liczyło 2 135 mieszkańców.W czasie kampanii napoleońskiej w roku 1807 w mieście zorganizowano w gmachu zamkowym szpital dla sprzymierzonych z Prusami żołnierzy rosyjskich. W 1829 roku otwarto pierwsze na Mazurach seminarium nauczycielskie, kształcące niemiecka kadrę nauczycielską. W 1885 roku Węgorzewo zamieszkiwały 4 427 osób.

Rozwój żeglugi na jeziorach mazurskich i wybudowanie linii kolejowej ożywiło miasto. W czasie I wojny światowej toczyły się w okolicy walki między wojskami niemieckim a rosyjskimi. Miasto nie ucierpiało szczególnie, a większość mieszkańców została wcześniej ewakuowana. Zainteresowanie turystów Węgorzewem objawiło się w okresie międzywojennym. Powstała wówczas przystań żeglarska, a na jeziorze Święcajty rozgrywano zawody żeglarskie i bojerowe. W swoim przewodniku po Mazurach i Warmii Mieczysław Orłowicz wspomina o działających w okresie dwudziestolecia międzywojennego 4 hotelach węgorzewskich i cukierniach Pahlke i Warstadt. W 1922 roku założono największe w Niemczech stawy hodowlane, w których wylęgało się rocznie 36 mln szczupaków i sielaw. W roku 1925 Węgorzewo liczyło 7 098 mieszkańców. W 1939 roku miasto zamieszkiwało 9 846 osób.W 1945 roku Węgorzewo zostało zniszczone w około 80% przez Armię Czerwoną. Tuż po wojnie miasto (które otrzymało nazwę Węgorzewo) liczyło zaledwie 450 mieszkańców.

Węgorzewo jest miastem garnizonowym. Rozmieszczony jest tutaj 11. Mazurski Pułk Artylerii im. gen. Józefa Bema sformowany 31 grudnia 2010 roku na bazie 1. Mazurskiej Brygady Artylerii im. gen. Józefa Bema.

Gospodarka

W mieście działa Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka ''Wielkie Jeziora Mazurskie''^[2], Związek Stowarzyszeń na Rzecz Rozwoju Gmin Północnego Obszaru Wielkich Jezior Mazurskich^[3], a także oddział Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Przedsiębiorstwa: PHU EKO–AGROTECH Zbigniew Michałowski.

Bezpieczeństwo

W mieście znajduje się Komenda Powiatowa Policji, Oddział Państwowej Straży Granicznej i Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej.

Kultura

W mieście działa powołane w roku 1991 Muzeum Kultury Ludowej, a także Węgorzewskie Centrum Kultury i Miejsko–Gminna Biblioteka Publiczna. W latach 1989–1996 wydawano tu "Wiadomości Węgorzewskie", a w latach 2001–2004 "Kuriera Węgorzewskiego". Ukazuje się tutaj periodyk regionalny Studia Angerburgica, a także dodatek do Gazety Olsztyńskiej, pt. Węgorzewski Tydzień.

Wydarzenia kulturalne

W mieście organizowane są liczne imprezy i wydarzenia kulturalne, zarówno cykliczne, jak i jednorazowe, jak np.:

• Międzynarodowy Jarmark Folkloru
• Festiwal Rockowy w Węgorzewie, w ramach którego organizowany jest Otwarty Przegląd Wojskowych Zespołów Rockowych
• Festiwal Kultury Łowieckiej
• Festiwal Piosenki Harcerskiej oraz Konkurs Recytatorski „Strofy o Ojczyźnie”
• Dni Węgorzewa
• Międzynarodowy Przegląd Wielkanocnych Widowisk Obrzędowych „Święto Wiosny”
• Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Zespołów Folklorystycznych Mniejszości Narodowych
• Międzynarodowa Noc Świętojańska
• Regionalny Przegląd Ukraińskich Kolęd, Wertepów i Szczedriwok w Węgorzewie
• Międzynarodowy Przegląd Widowisk Kolędniczych „Herody” w Węgorzewie
• Międzynarodowy Plener Malarski „Węgorzewo”
• Przegląd Piosenki Żeglarskiej „WęgoSzanty”
• Węgorapa Folk Music Festival
• Spotkania Twórców, Muzykantów, Śpiewaków oraz ich Przyjaciół, którym towarzyszą wystawy twórczości amatorskiej
• w mieście odbywają się imprezy towarzyszące w ramach Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej
• węgorzewskie instytucje kultury włączyły się także w organizację Europejskich Dni Dziedzictwa na Warmii i Mazurach oraz projektu pod nazwą Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski
• Konkurs Fotograficzny „Odnowa i Piękno Naszego Regionu”
• Konkurs Poetycki „Namuzowywanie"
• Konkurs fotograficzno–plastyczny „Mazurska Jesień”
• Seminarium „Romowie w Polsce – historia i kultura”
• Konkurs „Losy nasze…”
• w 1959 r. zorganizowano tu uroczyste obchody XV–lecia PRL

Zespoły i grupy artystyczne związane z Węgorzewem

• Bez Sponsora
• Budrysy Duo
• Chór "Ojczyzna"
• Mary Jane
• Orkiestra Dęta z Węgorzewa
• Reggae Bag
• Zespół Dobra Siła
• Moderato
• Zaciszuki
• Zespół Tańca Ludowego „Czeremosz”

Szkolnictwo

W mieście funkcjonują 2 przedszkola, 3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 3 licea, szkoła policealna, technikum, 2 zasadnicze szkoły zawodowe.

• Samorządowe Przedszkole nr 2
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Mikołaja Kopernika
• Gimnazjum im. Jerzego Andrzeja Helwinga
• Liceum Ogólnokształcące im. gen. Mariusza Zaruskiego
• Poradnia Psychologiczno–Pedagogiczna

Religia

• Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Parafia pw. Dobrego Pasterza
• Parafia pw. Matki Bożej Fatimskiej
• Parafia ewangelicko–augsburska w Giżycku
• Parafia prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
• Zbór Jezusa Chrystusa Kościoła zielonoświątkowego

Organizacje i stowarzyszenia

• Fundacja Dziedzictwo Nasze
• Stowarzyszenie Integracji i Rozwoju Kulturalnego Mniejszości Narodowych w Polsce „Czeremosz”
• Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Regionu Węgorzewo „Mamry”
• Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” Koło Warmińsko-Mazurskiego Oddziału w Węgorzewie
• Towarzystwo Przyjaciół Grodna i Wilna
• Towarzystwo Ratowania Dziedzictwa Kulturowego Kresów Dawnych i Obecnych „Ojcowizna”
• Węgorzewskie Towarzystwo Społeczno–Kulturalne

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Vęgoria Węgorzewo. W tym ostatnim sezonie Vęgoria spadła do IV ligi warmińsko-mazurskiej i gra w niej obecnie (sezon 2012/2013).

Turystyka

• Szlak pieszy Węgorzewo - Sztynort
• Szlak żeglugowy z Giżycka do Węgorzewa

Przyroda

W miejscowości znajduje się pomnik przyrody - głaz narzutowy.

Zabytki

• na Wzgórzach Myśliwych pod Węgorzewem położony jest cmentarz z okresu I wojny światowej; pochowano na nim 344 żołnierzy niemieckich i 234 żołnierzy rosyjskich
• na wzgórzu Konopki znajduje się cmentarz żołnierzy radzieckich, na którym pochowano 318 żołnierzy poległych w styczniu i lutym 1945 roku
• przy ulicy Szkolnej znajdował się natomiast cmentarz żydowski; Niestety, został całkowicie zniszczony w czasie II wojny światowej
• kościół z lat 1605–1611
• zamek krzyżacki przebudowany w pierwszej połowie XVIII wieku w stylu barokowym; po zniszczeniach w czasie II wojny światowej odbudowany w latach 80. XX wieku i przeznaczony na cele kulturalne
• ratusz z XIX wieku, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy
• kamieniczki z XIX wieku przy ul. Zamkowej, Teatralnej, Pionierów, Placu Wolności
• cerkiew prawosławna z początku XX wieku
• Kanał Młyński
• budynek dworca kolejowego z XIX wieku
• kompleks budynków Jednostki Wojskowej z XIX w.
• dawne cmentarze zakładu Betehsdy
• Kościół Dobrego Pasterza wybudowany w latach 1912–1913
• kościół bizantyjsko-ukraiński wzniesiony w roku 1933

Węgorzewskie pomniki

• Pomnik Regimentu Strzelców Konnych nr 10
• Pomnik ku czci żołnierzy rosyjskich poległych pod Węgorzewem

Ludzie związani z miejscowością

• Siegfried Aronhold (1819–1884) – urodzony w Węgorzewie matematyk
• Wiesława Borkowska-Nichthauser – urodzona w Węgorzewie bibliotekarka, zastępca dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie
• Paweł Borzeński (ur. 1987 ) – urodzony w Węgorzewie songwriter, gitarzysta
• Edward Cierniak (ur. 1952) – urodzony w Węgorzewie rzeźbiarz ludowy
• Anna Dąbrowska (1979–2002) – malarka amatorka
• Tadeusz Ginowicz (1944–1970) – muzyk, kompozytor, poeta i autor tekstów
• Władysław Gładkowski (ur. 1950) – urodzony w Węgorzewie społecznik, samorządowiec, wójt gminy Kruklanki
• Jerzy Helwing (1666–1748) – urodzony w Węgorzewie przyrodnik, lekarz, pastor luterański
• Ewa Ilasz – tkaczka
• Krzysztof Kotowicz (ur. 1973) – rzeźbiarz
• Bożena Książek-Olech (ur. 1963) – polska kajarka, uczestniczka olimpiady w Seulu (1988)
• Jerzy Marek Łapo (ur. 1971) – historyk, archeolog, etnograf, kulturoznawca, badacz dziejów Mazur
• Cezary Makiewicz (ur. 1963) – urodzony w Węgorzewie muzyk, kompozytor, pisze również teksty piosenek
• Danuta Micińska-Szutkowska (ur. 1921) – malarka
• Ewa Mojska-Daszczuk (ur. 1957) – nauczycielka
• Krzysztof Piwowarczyk (ur. 1967) – samorządowiec, burmistrz miasta i gminy Węgorzewo
• Fryderyk Rojek (1822–1900) – nauczyciel, tłumacz literatury niemieckiej
• Olga Sachryń – hafciarka
• Gotfryd Schultz (1791–1867) – kaznodzieja polsko-ewangelicki, tłumacz literatury religijnej, miejscowy proboszcz
• W roku 1740 za sprawą arianina Jana Władysława Suchodolca (1687–1751) Węgorzewo otrzymało zbudowany przez niego system wodociągowy, który doprowadził wodę do miejskich studni i najwyższych pięter zamku Suchodolec zaprojektował również połączenie kanałowe Krainy Wielkich Jezior w jeden system wodny, który zrealizowano po jego śmierci
• Marzenna Supranowicz (ur. 1963) – urodzona w Węgorzewie, społecznik, wieloletni samorządowiec, wójt gminy Pozezdrze
• Robert Traba (ur. 1958) – urodzony w Węgorzewie historyk, politolog, kulturoznawca
• Andrzej Wedecie (1632–1693) – urodzony w Węgorzewie kaznodzieja polsko–ewangelicki, tłumacz
• Ryszard Wróblewski (ur. 1955) – rzeźbiarz ludowy
• Albrycht Zaborowski (1638–1711) – szlachcic polski urodzony w Węgorzewie, jeden z pionierów. europejskiego osadnictwa na obszarze dzisiejszego stanu New Jersey

Inne

• Protest przeciwko koncertowi grupy Behemoth w Węgorzewie

Bibliografia:

Stanisław Achremczyk, Historia Warmii i Mazur, t. 1–2, Olsztyn 2011.
Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Mazury. Przewodnik Pascala, oprac. Sylwia Kulczyk i in., Bielsko-Biała 2006.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Rocznik Demograficzny GUS na rok 2012, Warszawa 2012.
Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Andrzej Wakar, Bohdan Wilamowski, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Angerburg Ostpeussen [29.07.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.07.2013]
Oficjalna strona festiwalu Seven Festival [29.07.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [29.07.2013]
Serwis Mazury Aktywne [29.07.2013]
Węgorzewskie Centrum Kultury [29.07.2013]
Wirtualny Sztetl [29.07.2013]

Przypisy